Strony mogą wprowadzić do stosunku pracy zakaz podejmowania działalności konkurencyjnej przez pracownika poprzez zawarcie odpowiedniej umowy, zgodnie z art. 101¹ kp i art. 101² kp,.  Na podstawie takiej umowy pracownik otrzymuje nowy obowiązek – powstrzymywania się od podejmowania działalności konkurencyjnej względem działalności pracodawcy. Umowa o zakazie konkurencji może dotyczyć zakaz podejmowania działalności konkurencyjnej w trakcie trwania stosunku pracy lub po ustaniu stosunku pracy. Zakaz konkurencji może przybrać postać klauzuli w umowie o pracę lub odrębnego dokumentu.

Kodeks pracy nie definiuje terminu „działalności konkurencyjnej”. Zwykle rozumie się go jako sytuację, w której co najmniej dwaj przedsiębiorcy prowadzą działalność o jednakowym lub zbliżonym przedmiocie, a jednocześnie ich oferta jest skierowana do tego samego kręgu klientów. W umowie o zakazie konkurencji warto dookreślić zakres zakazu, w tym terytorialny.

Warto wspomnieć jednak, że zgodnie z art. 101² § 1 kp:

Przepis art. 101¹ § 1 stosuje się odpowiednio, gdy pracodawca i pracownik mający dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, zawierają umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. W umowie określa się także okres obowiązywania zakazu konkurencji oraz wysokość odszkodowania należnego pracownikowi od pracodawcy, z zastrzeżeniem przepisów § 2 i 3.

Zatem pracodawca nie jest uprawniony do zawarcia umowy o zakaz konkurencji po zakończeniu stosunku pracy z każdym pracownikiem, a jedynie z takim, któremu został powierzony dostęp do szczególnie ważnych informacji, np. tajemnicy przedsiębiorstwa. Co więcej, należy pamiętać, że jest to umowa terminowa i odpłatna, tj. nie można zawrzeć umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy bez wynagrodzenia dla pracownika ani na czas nieoznaczony.

Pracodawca, który został poszkodowany naruszeniem zakazu konkurencji przez pracownika, może dochodzić od pracownika wyrównania szkody na zasadach określonych dotyczących odpowiedzialności materialnej, zgodnie z przepisami kodeksu pracy. Czasami w umowach o zakaz konkurencji zawiera się także kary umowne za niedotrzymanie postanowień umownych.

Natomiast podjęcie przez pracownika działalności konkurencyjne w sytuacji, w której strony nie zawarły umowy o zakaz konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy, może stanowić podstawę tzw. zwolnienia dyscyplinarnego. Jednym z podstawowych obowiązków pracownika jest dbanie o dobro pracodawcy, w czym mieści się powstrzymywanie się od tworzenia mu konkurencji. Jeżeli takie naruszenie można uznać za ciężkie (np. ze względu na skalę działalności konkurencyjnej), to pracodawca posiada prawo do zwolnienia dyscyplinarnego pracownika.